Марий йӱлаЧодыра телым тып-тымык. Лач южгунам гына, йӱштӧ дене пудешталтше укш-влакын камвочмым колаш лиеш. Кенежым чодыра сӱан вате гай лиеш. Лым-лийде чӱчка. Ужар сывынже дене ну лоҥеш, ну лоҥеш. Шошым йоча гай пуйто юарлен модын кушталыштеш. Шыжым, идалык мучко погымо пӱртӱс саскаже деке калыкым ӱжеш. Кажне гана, ужар капкажым почын сай оза семын, унаже-влакын куанен вашлиеш. Лач унаже гына… ий гыч ийышке чонжо дене йӱштемаш тӱҥалын. Чодыра пуымо пӧлек ынде шагала чучеш, шукырак, да чаплыракым гына пу! Опкын койыш дене пӱртӱс порылыкым мондаш тӱҥалын. Оксалан ужалалтын, пушенгым шке илемым чоҥаш гына огыл, ужалаш руаш тӱҥалын. Кеч ик пушенгыжым, шке кидше дене шындем ыле. Шонем, оксан кулжо тиде нерген шукертак монден, але паленат огыл….
А тошто марий мурышто тыге муралтеш «Пич чодыра - мыйын ачам, ужар олык - мыйын авам, канде кава, волгенче йӧратыме йолташем-влак».
Кугезе кочана-кована-влак, пӱртӱсын вашталтмыж семын илен лекташ, тудлан келыштаралташ тунемыныт. Чодыраш пушенгым руаш толшо марий еҥ уло кӧргӧ чонжо дене тыгеракын пелештен: «Пӱртӱс-аваем, мыланем шочаш пӱренат гын, тыйын поянлыкет дене пайдаланашат мыланем эрыкым пу. Ешем кугемын, у пӧртым ынде чоҥыман. Тидланже икмыняр пушенгым сӧрвален йодам. Мый шуко ом нал, лач кӱлешлыкшым. Веле». Кугезына-влак умыленыт: пӱртӱс дечын чылажымат ситышым гына налман, опкын кумыл тудлан огеш келше. Садлан утыж дене, тӱргоч ыштылман огыл. Пӱртӱс поянлыкым палынак катыкемдет гын, тудо тылат эҥгекым конден кретеш.
Марий-влакын тӱняумылымашышт да шкемшижмашышт эреак шкем кучен моштымаш дене ойыртемалтыныт. Но тидыже айдемын чапшым нимынярат ок волто, тудо мӧнгӧшла, родым, пошкудым да кеч-могай айдемым пагалаш ӱжеш. Ожнысо калык чодырашке лектын кайымыже дечын ончыч, монгышто Чодыра оза дечын аралтышым, саскам погаш, але сонарлаш йӧным ышташ йодыныт.
Курым гыч курымышко пошкудо калык марий калыкым чодыра калыклан шотлен. Марийын илышыштыже чодыра посна кугу верым налын шога. Чодыра пукша, чодыра арален шога. Чодырашке пурымы годым марий еҥ чодыра оза дене саламлалтын. Молан толмыжым каласен пуен. Чодыра кугыжаныште коштын, мо кӱлешым поген, тауштен, чеверласен, мӧнгыжӧ ошкылын.
Пайремым моткочак йӧратена. Кеч-могай куанле кечым пӱртӱсыштӧ эртараш тыршена. Йолташ-влак дене гӱжлен-гӱжлен чодырашке, вӱд воктене верланена. Кече мучко модын-воштылын, йӱын-кочкын, мурен-куштен уэш пӧртышкӧ каена. А мемнан почеш мо кодын, шонашат она тошт. Кленча, кодшо кочкыш, кынага, шӱк, куштыра, чыла туштак кодена. Ынде чодыраште понго олмеш, куштырам гына ужына. Кӧ мемнан почеш эрыктышаш? Тиде йодышлан вашмутым, радиом колыштшо йолташем, шке вашмутым кычалын му.
Чодыра айдемын пагалыдымашыжым ужын, ӱчымат шукташ тӱҥалын. Чӱчкыдын айдеме йомын. Поро чонан айдемылан корным муаш полшен. А осал пашам шуктышым монгӧшла йомдарен.
Чыла шке йырышкыже пӧртылеш. Те осалым, тыланда 10 пачаш кугу ойго толеш, те порылыкым- тыланда 10 пачаш кугу куан пӧртылеш.
Марий айдеме! Тый пӱртӱсын икшывыже улат! Тыйын кочат дене коват, чодырам пагален иленыт. Марий тукым лӱметым пеҥгыдын, вожылтарыде нумал!
Наташа Пушкина
Чодыра оза (mp3)