Анатолий Атюлов
Мардеж ирок шачшы нӧргӹ шуржым
Кукшы тумеш шыма, миэн лиш.
Эртӹш курымжым ӹлӓлшӹ курныж,
Укшеш сӓкен, йӓтлен чӹнгӓ пиш.
Туп вӹлӓнжӹ вочыкпандым пиштен,
Тыртня партьы эртӓ шӹргӹ гач.
Сылык шамым керӹл шӹнден ишкеш,
А тӹдӹжӹ ош пӹл лаштык лач.
Сӓрӓнӓт тӹдӹлӓн кӓвӓн-цангым
Севӓлнежӹ вадеш ложнанрак.
Вот ӹрдӹжӹм-йӹлмӹм рок пындашкы
Тӹ хозажы колтен утларак.
Шӹнден цангым трактор шеньӹк вӹлӓн,
Вуйта кӱкшӹ церкӹ анзыкок,
Хоза мары ош цӹреӓн кӹлмӹн
Шыпштен кеӓ тӹдӹм суртшы док.
Но тӹшкевек якте эче мӹндӹр,
Миэн ат шо тӹшкӹ мыктенӓт.
Шимем шӹцшӹ тӹнгӓн кӓнгӹж ӹрдӹ
Шӹргӹ лишнӹ шалга кӹзӹтӓт.
Мӱӓн солам сары ӱпӓн шӹжӹ
Чельньӹк мычкы анжен кеӓ пак.
Носовик доно якшар тӹрвӹжӹм
Ӹштӹлӓлеш йӓл гӹц йӹвӹртрӓк.
Кӹчӓл анжа выртеш иктӹ-весӹм,
Миӓлӓлеш кловой йӓр лишкӓт.
Шижӓм мӹнь, кыцелӓ йӓ тишецӹн
Кемӹжӹ вет ак шо тӹдӹнӓт.
Кӹл
Пӧрт левӓш вӹлӓн вазын кымык,
Лицӓэм ныла луды пӹл.
Кыш шӹльӹ мӹньӹн пӓшӓ кымыл,
Ӓль кӹрӹн кеш тӹшецӹн кӹл?
Тылип лӓкмеш шыпшалыктенӓм
Пӹчкӱлӓнок таваремӓт.
Преня вӹлец кыдаш пиштенӓм
Той валганрак выргемжӹмӓт.
Кымыл гӹц шӱмӹш кешӹ кӹлӹм
Пыненӓм весӹм ирок вел.
Тоштемшӹм, жепӹм шыпшде, йӹле
Вашталташ шӱден шачмы вел.
А тӹдӹ когыньнажы лошты
Валгалтеш кечӹялла лач.
Кек комбы корны, вуйта ошын,
Шыпшылтеш йыдым нырвлӓ гач.
Изиэм годшы тӹдӹн мычкы
Хыналаш толеш шӹренок.
Вет тӹдӹмӓт туан вел выча,
Талаша мӹнгеш тӹндонок.
Таварем, кужы пачан кеклӓ,
Чонгештӓш йӓмдӹ пура вӹк.
Пураэм лӓктӹн тыгыр велӓ,
Машанет, анжа пиш мӹндӹрк.
Кыце ынгарат кӓршӹн кӹлӹм,
Пӓшӓ кымылын кӹлемӓт,
Перегӓл пиштен пылвуй вӹлӓн,
Ынгарашок лим йӹлерӓк.
Шылдырвлӓм мардеж пӹзӹрӓлӹн...
Шылдырвлӓм мардеж пӹзӹрӓлӹн,
Йӹвӹрт анжалеш укш лӹвец.
Мон тӹдӹ шӹлӓш яжо вӓрӹм,
Цӹлт ужаш лиэшӹш тишец.
Керек ял юкем ӹнде шакта,
Путаем эртӓш тырынок.
Ӹлӹмӓш корнем доно пакы
Ашкедӓм мӹнь шагалдеок.
Тамалын ти мардеж дон мӹньӹн
Кӹлдӓлтмем ак шо шукердшен.
Халашты сӓрнем анзык шӹнгӹнь,
Вуйсӓрӓ тӹдӹ лӓктӹн кен.
Томавлӓ вӹлнӹ кӓкӓн-ошын
Тӹтӹрӓ сӓрнӓ шонгештӓлт.
Эдемвлӓн нелӹ пырак лошты
Кӓкӓргӓ веле тӹрвӹштӓт.
Хала тӹрӹшкӓт лӓктӹн анжат:
Кыштакен мардеж каштеш вӓл?
А тӹштӹ сӱк-хӧли арашты
Шӹкш куза, шимӹн пӹтӹрнӓлт.
Йӱн шӹнзӓш шӹргӹ лошты пистӹн
Пеледӹш пышым яжо пиш.
Кынам кек мыры ош кугиштӹ
Нерӓлтӓш шӹнзеш вел изиш.
Ынгылыш вуйта мардеж мӹньӹм,
Тӹргештен валыш выртышток:
«Тӹштӓкенжӹ яктарат гӹньӹ,
Тек итӹрӓйӓт ӹшкеок».
Вазалын садеш вуйта ош лым
Олмаву укшвлӓэш ош пӹлжӹ
Куктаналт шӹнзӹн сад цицок.
Вазалын, мӱкшвлӓ тӹдӹ вӹлӓн,
Путаят шӱтӓш ирокок.
Тӹштӓкен кӹчӓл моаш йӧнжӹм
Мӹнь ӱжӓм, тӓнгем, тӹньӹмӓт..
Иквӓреш шӹлӹн шӹцшӹ йожым
Мӓ вӹкӹ лыктына, ӓнят.
Тамалын тӹньӹм ужнем шӹрен.
Мӹнь шижӓм яжон иктӹм вел:
Сагаэт ылам – шолеш вӹрем,
Дӓ весӹ мӹлӓм акат кел.
Куктаналт шӹнзӹн тенге йӓнгем
Тервенет, пӓлем вет ӹшкеок.
Кыштак тӹнгӓлтӹш, ӓнят, тӓнгем,
Келесет ӹнде кӹрӓток.
Ашкедӓм тӹдӹм ужаш лӹмӹн,
А корнеш шанымем вӓшлим.
«Мӹнь, – манеш, – торцет ам керд шӹлӹн,
Кукталты йӓнгем, пӹтӹш ви».
Кловой пӹлгомышты ти кытлан
Йогенӹт олен вуйна гач
Ош пӹл тӹрлецвлӓ кымдан-кымдан,
Эчежӹ ош пионвлӓ лач.
Ош пӹллӓ садеш куктаналтын,
Машанет, мӓмнӓн шӱм дон шӱм.
Дӓ мӱкшвлӓ, сӹнзӓм мадыкталын,
Яратымашын погат мӱм.
Сӹнзӓэш кайдым корзин вуйта...
Сӹнзӓэш кайдым корзин вуйта
Кымыкталт кеш пӹлгом пындаш.
Тӹшецӹн шӓпнен кевӹ юкде
Шӹдӹрвлӓ трӱк цилӓ покаш.
Пӹцкемӹш тольы аваляныл
Садвичем док, шим кӹшкӹ лач.
Ӓнят-мам сӓрнӹшӓт, какляныл,
Солаш тӹргештӹш пичӹ гач.
Ныр капка докы ашкед лӓктӹ
Шим ӱпӓн пиш молода йыд.
Ныр гачет шӱм яратым тӓнгжӹм –
Сар тӹлзӹм вычен, анжыш пыт.
Дӓ теве тӹлзӹ каранг кешӓт
Мӱлӓндӹ тӹр гӹцет, йӹргешт,
Пиш сусу пар доно чонгештӓл,
Молода йыд сотемӓлт кеш.
Шим ӱпшӹ веле кайын коды,
Кыргыжы пӹсӹн тӹлзӹ док.
Ынгылаш лиэш: техень годым
Вӓшлимӓш кӱкшӹцӓн пишок.
Цилӓн тӓрвӓнӹлмӹлӓ кайыт:
Шӹргӹ тӹрӹштӹш кугиӓт.
Сӓкӓлтен сары ӱпшӹм шайык,
Тумерӹш анжылтеш тӹдӓт.
Валгалтеш соты яратымаш
Йӹрвӓш, хоть-кышкы ит анжал.
Мӹнь янгыленӓм ӹнде вычаш,
Тӹнь, цевер тӓнгем, талашал.
«У сем», №4, 2007
Мардеж ирок шачшы нӧргӹ шуржым
Кукшы тумеш шыма, миэн лиш.
Эртӹш курымжым ӹлӓлшӹ курныж,
Укшеш сӓкен, йӓтлен чӹнгӓ пиш.
Туп вӹлӓнжӹ вочыкпандым пиштен,
Тыртня партьы эртӓ шӹргӹ гач.
Сылык шамым керӹл шӹнден ишкеш,
А тӹдӹжӹ ош пӹл лаштык лач.
Сӓрӓнӓт тӹдӹлӓн кӓвӓн-цангым
Севӓлнежӹ вадеш ложнанрак.
Вот ӹрдӹжӹм-йӹлмӹм рок пындашкы
Тӹ хозажы колтен утларак.
Шӹнден цангым трактор шеньӹк вӹлӓн,
Вуйта кӱкшӹ церкӹ анзыкок,
Хоза мары ош цӹреӓн кӹлмӹн
Шыпштен кеӓ тӹдӹм суртшы док.
Но тӹшкевек якте эче мӹндӹр,
Миэн ат шо тӹшкӹ мыктенӓт.
Шимем шӹцшӹ тӹнгӓн кӓнгӹж ӹрдӹ
Шӹргӹ лишнӹ шалга кӹзӹтӓт.
Мӱӓн солам сары ӱпӓн шӹжӹ
Чельньӹк мычкы анжен кеӓ пак.
Носовик доно якшар тӹрвӹжӹм
Ӹштӹлӓлеш йӓл гӹц йӹвӹртрӓк.
Кӹчӓл анжа выртеш иктӹ-весӹм,
Миӓлӓлеш кловой йӓр лишкӓт.
Шижӓм мӹнь, кыцелӓ йӓ тишецӹн
Кемӹжӹ вет ак шо тӹдӹнӓт.
Кӹл
Пӧрт левӓш вӹлӓн вазын кымык,
Лицӓэм ныла луды пӹл.
Кыш шӹльӹ мӹньӹн пӓшӓ кымыл,
Ӓль кӹрӹн кеш тӹшецӹн кӹл?
Тылип лӓкмеш шыпшалыктенӓм
Пӹчкӱлӓнок таваремӓт.
Преня вӹлец кыдаш пиштенӓм
Той валганрак выргемжӹмӓт.
Кымыл гӹц шӱмӹш кешӹ кӹлӹм
Пыненӓм весӹм ирок вел.
Тоштемшӹм, жепӹм шыпшде, йӹле
Вашталташ шӱден шачмы вел.
А тӹдӹ когыньнажы лошты
Валгалтеш кечӹялла лач.
Кек комбы корны, вуйта ошын,
Шыпшылтеш йыдым нырвлӓ гач.
Изиэм годшы тӹдӹн мычкы
Хыналаш толеш шӹренок.
Вет тӹдӹмӓт туан вел выча,
Талаша мӹнгеш тӹндонок.
Таварем, кужы пачан кеклӓ,
Чонгештӓш йӓмдӹ пура вӹк.
Пураэм лӓктӹн тыгыр велӓ,
Машанет, анжа пиш мӹндӹрк.
Кыце ынгарат кӓршӹн кӹлӹм,
Пӓшӓ кымылын кӹлемӓт,
Перегӓл пиштен пылвуй вӹлӓн,
Ынгарашок лим йӹлерӓк.
Шылдырвлӓм мардеж пӹзӹрӓлӹн...
Шылдырвлӓм мардеж пӹзӹрӓлӹн,
Йӹвӹрт анжалеш укш лӹвец.
Мон тӹдӹ шӹлӓш яжо вӓрӹм,
Цӹлт ужаш лиэшӹш тишец.
Керек ял юкем ӹнде шакта,
Путаем эртӓш тырынок.
Ӹлӹмӓш корнем доно пакы
Ашкедӓм мӹнь шагалдеок.
Тамалын ти мардеж дон мӹньӹн
Кӹлдӓлтмем ак шо шукердшен.
Халашты сӓрнем анзык шӹнгӹнь,
Вуйсӓрӓ тӹдӹ лӓктӹн кен.
Томавлӓ вӹлнӹ кӓкӓн-ошын
Тӹтӹрӓ сӓрнӓ шонгештӓлт.
Эдемвлӓн нелӹ пырак лошты
Кӓкӓргӓ веле тӹрвӹштӓт.
Хала тӹрӹшкӓт лӓктӹн анжат:
Кыштакен мардеж каштеш вӓл?
А тӹштӹ сӱк-хӧли арашты
Шӹкш куза, шимӹн пӹтӹрнӓлт.
Йӱн шӹнзӓш шӹргӹ лошты пистӹн
Пеледӹш пышым яжо пиш.
Кынам кек мыры ош кугиштӹ
Нерӓлтӓш шӹнзеш вел изиш.
Ынгылыш вуйта мардеж мӹньӹм,
Тӹргештен валыш выртышток:
«Тӹштӓкенжӹ яктарат гӹньӹ,
Тек итӹрӓйӓт ӹшкеок».
Вазалын садеш вуйта ош лым
Олмаву укшвлӓэш ош пӹлжӹ
Куктаналт шӹнзӹн сад цицок.
Вазалын, мӱкшвлӓ тӹдӹ вӹлӓн,
Путаят шӱтӓш ирокок.
Тӹштӓкен кӹчӓл моаш йӧнжӹм
Мӹнь ӱжӓм, тӓнгем, тӹньӹмӓт..
Иквӓреш шӹлӹн шӹцшӹ йожым
Мӓ вӹкӹ лыктына, ӓнят.
Тамалын тӹньӹм ужнем шӹрен.
Мӹнь шижӓм яжон иктӹм вел:
Сагаэт ылам – шолеш вӹрем,
Дӓ весӹ мӹлӓм акат кел.
Куктаналт шӹнзӹн тенге йӓнгем
Тервенет, пӓлем вет ӹшкеок.
Кыштак тӹнгӓлтӹш, ӓнят, тӓнгем,
Келесет ӹнде кӹрӓток.
Ашкедӓм тӹдӹм ужаш лӹмӹн,
А корнеш шанымем вӓшлим.
«Мӹнь, – манеш, – торцет ам керд шӹлӹн,
Кукталты йӓнгем, пӹтӹш ви».
Кловой пӹлгомышты ти кытлан
Йогенӹт олен вуйна гач
Ош пӹл тӹрлецвлӓ кымдан-кымдан,
Эчежӹ ош пионвлӓ лач.
Ош пӹллӓ садеш куктаналтын,
Машанет, мӓмнӓн шӱм дон шӱм.
Дӓ мӱкшвлӓ, сӹнзӓм мадыкталын,
Яратымашын погат мӱм.
Сӹнзӓэш кайдым корзин вуйта...
Сӹнзӓэш кайдым корзин вуйта
Кымыкталт кеш пӹлгом пындаш.
Тӹшецӹн шӓпнен кевӹ юкде
Шӹдӹрвлӓ трӱк цилӓ покаш.
Пӹцкемӹш тольы аваляныл
Садвичем док, шим кӹшкӹ лач.
Ӓнят-мам сӓрнӹшӓт, какляныл,
Солаш тӹргештӹш пичӹ гач.
Ныр капка докы ашкед лӓктӹ
Шим ӱпӓн пиш молода йыд.
Ныр гачет шӱм яратым тӓнгжӹм –
Сар тӹлзӹм вычен, анжыш пыт.
Дӓ теве тӹлзӹ каранг кешӓт
Мӱлӓндӹ тӹр гӹцет, йӹргешт,
Пиш сусу пар доно чонгештӓл,
Молода йыд сотемӓлт кеш.
Шим ӱпшӹ веле кайын коды,
Кыргыжы пӹсӹн тӹлзӹ док.
Ынгылаш лиэш: техень годым
Вӓшлимӓш кӱкшӹцӓн пишок.
Цилӓн тӓрвӓнӹлмӹлӓ кайыт:
Шӹргӹ тӹрӹштӹш кугиӓт.
Сӓкӓлтен сары ӱпшӹм шайык,
Тумерӹш анжылтеш тӹдӓт.
Валгалтеш соты яратымаш
Йӹрвӓш, хоть-кышкы ит анжал.
Мӹнь янгыленӓм ӹнде вычаш,
Тӹнь, цевер тӓнгем, талашал.
«У сем», №4, 2007
