Йошкар-Олаште, Изи Какшан эҥерысе Театр кӱвар воктенысе Благовещенский кафедральный соборын негызшылан Юмын шӱлышым пуртымо да Благовещений башньын негызышкыже шарнымашан капсулым пыштыме. Тиде йӱлам эртарымаште Марий Элын президентше Леонид Маркелов да Марий архиепископ Иоанн лийыныт.
Кафедральный соборым чоҥымо паша эше мучашлалтын огыл гынат, Юмылан ӱшаныше-влак тышке чӱчкыдын толын коштыт. Икмыняр ий ончыч тышан Изи Христосым кучен шинчыше Юмынава скульптурым шогалтыме, тудланат вуйым сават.
Благовещений башньым вес ийын июньышто чоҥен пытараш палемдыме. А кӱвар гоч ваштарешыже Калык-влакын келшымаш башньышт лиеш.
* * *
Таче Марий кугыжаныш университетыште педагогике династий-влаклан пӧлеклалтше пайрем лиеш. Тудым Образований да наука министерстве ден калык образований пашаеҥ-влакын профсоюз рескомжо эртарат. Университет фойеште еш альбом, фото-влак, тӱрлӧ документ ден награда-влак выставке ончыкталтеш. Династий – тиде тукым гыч тукымыш шуйнышо туныктышо-влакым ушен шогышо шкешотан тӱшка.
Пайремышке республикысе чыла район да ола гыч 18 династий туныктышо-влак толыныт. Нунын кокла гыч эн шуко паша стаж Марий Турек район гыч Деляновмыт тукымын – чумыржо 1119 ий. Советский район гыч Соколовмыт чылаже 705 ий туныктат. Волжск ола гыч Штельтер-влак тукым туныктымо пашаште 508 ий тырша.
* * *
Эстонийысе Родо-тукым калык-влак Программын Каҥашыже Финн-угор сылнымут Ассоциаций дене пырля 2010 ийлан 6 тӱрлӧ категорийыште Сылнымут премийым пуымо шотышто иктешлымашым ыштен. Тиде гана премийым пуымо верч 25 еҥ таҥасен. Кажне категорийыште премийын кугытшо – 20 тӱжем эстон крон, але 45 тӱжем наре теҥге.
Прозо категорийыште карЕл писатель Николай Зайцев палемдалтын, позийыште – удмурт поэтессе Люза Бадретдинова. Йоча сылнымут категорийыште удмурт писатель Ульфат Бадретдинов сеҥен, литературоведенийыште – эрзя писатель Василий Дёмин. Марий-влакат тале лийыныт. Кусарыше-влак коклаште марий поэтессе Альбертина Ивановам премий дене палемдыме, а драматург кокла гыч – писатель Юрий Соловьёвым.
* * *
Таче Йошкар-Олашке Российын калык художникше Андрей Ковальчукын эше ик памятникше толын шуын. Тиде скульптур ешым аралыше шнуй Пётр ден Феврония ватыжлан пӧлеклалтын. Руш черке нуным шнуй радамыш 1547 ийыштак пуртен.
Памятникым кондымеке, тудым вигак Патриарх площадьыште вераҥдаш тӱҥалме. Памятникым торжественно почмаш 4 ноябрьыште лиеш.
* * *
2 ноябрь Шернур районысо 43 самырык ешыште ончыкыжым пайрем семын палемдалташ тӱҥалеш манын, кугу ӱшан уло. Лач тынар мужырлан верысе администрацийыште пӧртым, пачерым налаш але чоҥаш оксам пуымо нерген свидетельствым кучыктымо. Мыняр оксам ойырымо годым ешын кугытшым шотыш налыныт. Тыге самырык вате-марийлан 298 тӱжем 410 теҥге пуалтеш, а йочан ешлан 584 тӱжемат 640 теҥге.
* * *
Марий кугыжаныш университетын биологий да химий факультетыштыже самырык химикын рушарня школжым торжественно почыныт. Тыште ӱдыр-рвезе-влакым оксам тӱлыде туныкташ тӱҥалыт. Икымше кечын Йошкар-Ола да республикысе школла гыч 9-10 класслаште шинчымашым погышо нылле наре тунемше толын. Нуным пырля чумыраш манын, общий химий кафедрым вуйлатыше Наталья Валерьевна Щеглова кугу пашам эртарен. Шуко школым авалтыме, тушко серыш-влакым колтымо. Самырык химикын школжын тӱҥ цельже – тунемше-влакын кумылыштым химий, шанче паша деке утларак савыраш, нуным биологий да химий факультетыш пураш ямдылаш.
Погынышо-влак анкетысе йодыш-влаклан вашештеныт, вара нуным профессионал самырык химик радамыш торжественно пуртеныт. Тидлан ондак тергымашым эртеныт.
Самырык химикын школыштыжо икымше занятий 14 ноябрьыште, Биологий да химий факультетын почмо омса кечынже, эрта.
* * *
Санкт-Петербург олаште «Предпринимательство да менеджмент» XXII тӱнямбал студент олимпиада эртен. Тушко чылаже российысе 64 кундем да 18 йот эл гыч 500 наре студент толын. Марий кугыжаныш университетын экономика, финанс да управлений институтын коллектившым экономике шанче кандидат, доцент Наталья Михайловна Шарнина вуйлатен. Мемнан студенткына-влак 17 секций гыч кокытыштыжо таҥасеныт.
Шымлыме пашаште пеҥгыде уш-акылым ончыктымаш нунылан пеш кугу ӱшаным сулен. Теве Кристина Валентова «Тӱнямбал экономика» секцийыште командный таҥасымаште икымше верыш лектын, Ирина Кубарева «Маркетинг-Менеджмент» секцийыште Ш верым налын. Кажне участниклан сертификат пуалтын.
Мемнан ӱдыр-влак «ВУЗын презентацийже» турыштат чолгалык дене ойыртемалтыныт.
* * *
Республик деч ӧрдыжтӧ марий-влак кузерак илат?
Сургут Марий ушемын черетан погынымашыже лийын. Тыште ушемын чотшым уэмдымаш да кугемдымаш нерген ойлымо, Сургут олаште марий ансамбльым чумырымо да шушаш марий концертлан ямдылалтме, Марий Эл гыч толшо артист-шамычым сайын вашлийме йодышым тарватыме.
Эртыше кечылаште Сургут марий ушем эше кок еҥлан пойдаралтын. Верысе кучем фольклор ансамбльлан репетицийым эртараш пӧлемым ойыраш сӧрен. Кызыт у анасамбльлан могай лӱмым пуымо шотышто каҥашат.
7-ше ноябрьыште 18 шагатлан Сургут олаште марий концерт эртышаш. Тышке Марий Эл гыч Раиса Данилова, Анна Османова, Александр Егошин, Сергей Пчёлкин толаш сӧреныт. Ты касыштак «Сургут Марий ушемын» чумырымо у ансамбльжат шке койышыжым аклаш темла. Тыгак Сургут район, Фёдоровский посёлкысо «Сибирь марий» ансамбль уна-влаклан тауштен, весела куштымашым ончыкташ сӧра.
Валерий Очеев
Кафедральный соборым чоҥымо паша эше мучашлалтын огыл гынат, Юмылан ӱшаныше-влак тышке чӱчкыдын толын коштыт. Икмыняр ий ончыч тышан Изи Христосым кучен шинчыше Юмынава скульптурым шогалтыме, тудланат вуйым сават.
Благовещений башньым вес ийын июньышто чоҥен пытараш палемдыме. А кӱвар гоч ваштарешыже Калык-влакын келшымаш башньышт лиеш.
* * *
Таче Марий кугыжаныш университетыште педагогике династий-влаклан пӧлеклалтше пайрем лиеш. Тудым Образований да наука министерстве ден калык образований пашаеҥ-влакын профсоюз рескомжо эртарат. Университет фойеште еш альбом, фото-влак, тӱрлӧ документ ден награда-влак выставке ончыкталтеш. Династий – тиде тукым гыч тукымыш шуйнышо туныктышо-влакым ушен шогышо шкешотан тӱшка.
Пайремышке республикысе чыла район да ола гыч 18 династий туныктышо-влак толыныт. Нунын кокла гыч эн шуко паша стаж Марий Турек район гыч Деляновмыт тукымын – чумыржо 1119 ий. Советский район гыч Соколовмыт чылаже 705 ий туныктат. Волжск ола гыч Штельтер-влак тукым туныктымо пашаште 508 ий тырша.
* * *
Эстонийысе Родо-тукым калык-влак Программын Каҥашыже Финн-угор сылнымут Ассоциаций дене пырля 2010 ийлан 6 тӱрлӧ категорийыште Сылнымут премийым пуымо шотышто иктешлымашым ыштен. Тиде гана премийым пуымо верч 25 еҥ таҥасен. Кажне категорийыште премийын кугытшо – 20 тӱжем эстон крон, але 45 тӱжем наре теҥге.
Прозо категорийыште карЕл писатель Николай Зайцев палемдалтын, позийыште – удмурт поэтессе Люза Бадретдинова. Йоча сылнымут категорийыште удмурт писатель Ульфат Бадретдинов сеҥен, литературоведенийыште – эрзя писатель Василий Дёмин. Марий-влакат тале лийыныт. Кусарыше-влак коклаште марий поэтессе Альбертина Ивановам премий дене палемдыме, а драматург кокла гыч – писатель Юрий Соловьёвым.
* * *
Таче Йошкар-Олашке Российын калык художникше Андрей Ковальчукын эше ик памятникше толын шуын. Тиде скульптур ешым аралыше шнуй Пётр ден Феврония ватыжлан пӧлеклалтын. Руш черке нуным шнуй радамыш 1547 ийыштак пуртен.
Памятникым кондымеке, тудым вигак Патриарх площадьыште вераҥдаш тӱҥалме. Памятникым торжественно почмаш 4 ноябрьыште лиеш.
* * *
2 ноябрь Шернур районысо 43 самырык ешыште ончыкыжым пайрем семын палемдалташ тӱҥалеш манын, кугу ӱшан уло. Лач тынар мужырлан верысе администрацийыште пӧртым, пачерым налаш але чоҥаш оксам пуымо нерген свидетельствым кучыктымо. Мыняр оксам ойырымо годым ешын кугытшым шотыш налыныт. Тыге самырык вате-марийлан 298 тӱжем 410 теҥге пуалтеш, а йочан ешлан 584 тӱжемат 640 теҥге.
* * *
Марий кугыжаныш университетын биологий да химий факультетыштыже самырык химикын рушарня школжым торжественно почыныт. Тыште ӱдыр-рвезе-влакым оксам тӱлыде туныкташ тӱҥалыт. Икымше кечын Йошкар-Ола да республикысе школла гыч 9-10 класслаште шинчымашым погышо нылле наре тунемше толын. Нуным пырля чумыраш манын, общий химий кафедрым вуйлатыше Наталья Валерьевна Щеглова кугу пашам эртарен. Шуко школым авалтыме, тушко серыш-влакым колтымо. Самырык химикын школжын тӱҥ цельже – тунемше-влакын кумылыштым химий, шанче паша деке утларак савыраш, нуным биологий да химий факультетыш пураш ямдылаш.
Погынышо-влак анкетысе йодыш-влаклан вашештеныт, вара нуным профессионал самырык химик радамыш торжественно пуртеныт. Тидлан ондак тергымашым эртеныт.
Самырык химикын школыштыжо икымше занятий 14 ноябрьыште, Биологий да химий факультетын почмо омса кечынже, эрта.
* * *
Санкт-Петербург олаште «Предпринимательство да менеджмент» XXII тӱнямбал студент олимпиада эртен. Тушко чылаже российысе 64 кундем да 18 йот эл гыч 500 наре студент толын. Марий кугыжаныш университетын экономика, финанс да управлений институтын коллектившым экономике шанче кандидат, доцент Наталья Михайловна Шарнина вуйлатен. Мемнан студенткына-влак 17 секций гыч кокытыштыжо таҥасеныт.
Шымлыме пашаште пеҥгыде уш-акылым ончыктымаш нунылан пеш кугу ӱшаным сулен. Теве Кристина Валентова «Тӱнямбал экономика» секцийыште командный таҥасымаште икымше верыш лектын, Ирина Кубарева «Маркетинг-Менеджмент» секцийыште Ш верым налын. Кажне участниклан сертификат пуалтын.
Мемнан ӱдыр-влак «ВУЗын презентацийже» турыштат чолгалык дене ойыртемалтыныт.
* * *
Республик деч ӧрдыжтӧ марий-влак кузерак илат?
Сургут Марий ушемын черетан погынымашыже лийын. Тыште ушемын чотшым уэмдымаш да кугемдымаш нерген ойлымо, Сургут олаште марий ансамбльым чумырымо да шушаш марий концертлан ямдылалтме, Марий Эл гыч толшо артист-шамычым сайын вашлийме йодышым тарватыме.
Эртыше кечылаште Сургут марий ушем эше кок еҥлан пойдаралтын. Верысе кучем фольклор ансамбльлан репетицийым эртараш пӧлемым ойыраш сӧрен. Кызыт у анасамбльлан могай лӱмым пуымо шотышто каҥашат.
7-ше ноябрьыште 18 шагатлан Сургут олаште марий концерт эртышаш. Тышке Марий Эл гыч Раиса Данилова, Анна Османова, Александр Егошин, Сергей Пчёлкин толаш сӧреныт. Ты касыштак «Сургут Марий ушемын» чумырымо у ансамбльжат шке койышыжым аклаш темла. Тыгак Сургут район, Фёдоровский посёлкысо «Сибирь марий» ансамбль уна-влаклан тауштен, весела куштымашым ончыкташ сӧра.
Валерий Очеев