Самырык-влакын (юношеский) Олимп модмаште 2 шортньӧ медаль. Ты таҥасымаш Сингапурышто 3-шо кече эрта. Теҥгече мемнан элысе командым аралыше-влак куштылго атлетика дене 2 шӧртньӧ медальым да ик тойым сеҥеныт. Шӧртньым ядром кышкыме дене Наталья Тронева да кӱкшытыш тӧрштымӧ дене Мария Кучина конденыт. Тойым – 10 тӱжем метрым ошкедымаш дене Павел Паршин налын.
Октябрь тылзыште у агрокомплексым пашаш колташ палемдат. Ты комплексым Советский районышто чоҥат. Тушкыжо эртыше кечылаште Леонид Маркелов миен коштын. Лишыл жапыште Даний гыч сӧснам кондышаш улыт. Комплексыште 30 тӱжем утла сӧснам ашнаш палемдат. А кызыт чоҥымо пашам мучашлат да комбикормам ямдылат. Леонид Маркеловын палемдымыже почеш, кундемыште у компекс-влакым чоҥымо у паша вер лекме дене кылдалтеш, тыгак у йӧн дене пайдаланен кундемын вияҥмашыжым палемда.
Маристат переписной кампанийым эртарашлан пашам шуктышо-влакым туныкташ тӱҥалеш. Тидыжым тачысе кече гыч тӱҥалын 3 кече жапыште эртара. Специалист-влак лекцийым лудыт, переписьлан ямдылыме документ-влакым кузе чын возаш туныктат да лекше йодышлан умылтарыме пашам кузе эртарымым лончылат. Тунеммашым эртарымек, переписьым эртарыше специалист-влаклан тестированийым эртарат. Ямде улмышытым тергат.
Прокуратур пашаеҥ-влак сад-пакчалаште «шолыштмаш» статья дене Василий Лебедевым титаклат. Тудо Медведево районысо «Малиновка» да «Дружба» садлаште осал пашам шуктен. Лебедев кодшо ийын октябрь гыч декабрь марте сад-пакчаласе пӧртлашке, левашлашке пурен. 7 верышке пурымыжым падеменыт. Тидыжым Медведево прокуратур пашаеҥ-влак пеҥгыдемденыт. Утларакшым кӱртньӧ ӱзгар-влакым поген, тыгак кочкышымат коден огыл да вургемымат налын. Кӱртньым оксалан сдатлен. Титакан улмыжым пеҥгыдемдыме, эрык деч посна 3 ийлан кодаш мучашмутым лукмо.
Колым кучашат эрежак огеш лий, тӧртык (закон) ончылно мутым кучаш логалеш. Тений кеҥежым 11 июньышто Пуялка эҥерыште пӧръеҥ тӧртыкдымын колым кучен. Тиде жап мӧртньӧ кышкымашлан шотлалтын. Садлан криминал пашам тарватыме. Пӧръеҥ титакан улмыжо нерген шкежат ойла. Ынде тудлан 180 шагат тӱшка пашам ышташ логалеш. Пашам лончылымо дене пӧръеҥ деч вапшым да резина пушым поген налыныт да ок кӱлыкшкӧ луктыныт.
22 августышто Угарман кундемыште Тонкино районышто регионгокласе йоча муро «Ший оҥгыр» конкурс эртен. Чот почеш тений нылымше гана. Тушко марий эстрада мурым йоҥгалтарыме дене 7 гыч 18 ий марте йоча-влак чумыргеныт. Тиде Угарман кундемын 3 районжо, Нижний Новгород ола гыч да тыгак Марий кундем гыч участник-влак лийыныт. Дуэт дене мурымаш, калык мурым йоҥгалтарымаш, тыгак кусарыме йоча муро да, мутат уке, марий композитор-влакын мурыштым конкурсышто шергылтареныт. Марий кундем гыч Даниил Кораблёв, Юлита Зуевас, Саша Степанова, Эрнест да Эльза Александровмыт да коллектив вуйлатыше Наташа Пушкина миеныт. Марий Эл республик гыч самырык мурызо-влак тӱрлӧ номинацийыште, ийготым шотыш налын, 1-ше степенян диплом дене палемдалтыныт. Гран-прим Угарман кундем гыч участницылан Маша Охотниковалан пуэныт. Тудо «Рвезе каен Ленинградыш» мурым йоҥгалтарен. Каласыман, тыгай мероприятий-влак йоча-влаклан марий мурын ямжым, куатшым аклаш туныктат. «Марий йоча муро» тема шонаш таратыше йодыш-влакым тарвата. Ты йодыш-влаклан вашмутым, ак шомакым «Марий Эл Радион» эфирышкыже колыштын кертыда. Тыгак йодыш, темлымаш дене ушнаш кумыл уло гын, 8 917 719 0000 смс-форумышко возыза але 63-04-66 телефон дене йынгыртен кертыда. Программе эфирышке эрла 15 шагатлан лектеш.
Пӱртӱсым аралыше-влак деч увер. Израильыште пӱртӱсым аралыше-влак таче «Шоҥшо» операцийым эртарат. Нуно шоҥшылан кочкаш пукшат да чотыштым шотлат. Тыгай пашам шуктымо кугыжаныш парк кумдыкышто шоҥшо ешым аралыме дене кылдалтеш. Вет тачысе кечылан парклаште водовычыраҥге, шыҥшале, тыгак шоҥшо-влакын чотышт шагалемеш. Тидыже саскан пушеҥгым арален кодаш тыршыме дене аяртыме пашам шуктымо дене кылдалтеш.
Россий ял озанлык министерстве эҥекыш логалме кугыт дене палдара. Шокшо да кукшо игече шогымо дене элна 33 миллиард наре теҥге эҥгекыш логалын. Тидын нерген Санкт-Петербургытшо эртыше «Агрорусь-2010» ончер-ярминга годым ял озанлык министр Александр Петриков каласен. Эҥгекыш логалме окса кугытым 16 тӱжем озанлыкын шыже тургым пашажым иктешлен ыштеныт. Министрын ойлымыжо почеш, шокшо игече ӱдымӧ 11 миллион гектар кумдыкышто шурным когартен. Тачысе кечылан Россий мучко коштыде гыч посна 40 утла миллион тонн шурным погымо.
Оператив пашам шуктышо специалист-влак эртыше суткаште каналтеныт. МЧСын дежурный частьышкыже чрезвычайный ситуаций, тул азап, туткар лийме нерген увер пурен огыл. Марий кундемыште чодыра тул азап шарлымым да йӱлымым чареныт. Иктешлымашым авиалесохранын тергымашке лекмыж деч вара ыштме. Но чодыраште шикшештме вер улмым палемдат. Тидыже 50 наре гектар кумдыкым авалта. Тачысе кечылан МЧСын ямдылыме статистикыжым ончалын каласаш лиеш: идалык тӱҥалытыш гыч кундемна мучко озанлыкыште 656 тул азап лийын, пожар годым 53 еҥ колен. Нунын коклаште 1 йоча. Кап-кыл когаргыме дене 34 еҥ эмганен. Тул азап деч эҥгек кугыт 36 миллион 410 тӱжем теҥгешке шуын. Тыгак 421 чодырасе пожар лиймым палемдат. Тул дене 55 446 гектар наре чодыра кумдык авалтын. Тыгак статистикым ончалын каласаш лиеш, вӱдыш пурен каен колшо-влакын чотышт 51 еҥышке шуын.
Тул азап годым эҥгекыш логалше-влаклан полышым почто гочат колташ лиеш. Тидын годым тарифлан тӱлыман огыл. Тыгай регион коклашке Мордовий, Воронеж, Белгород, Владимирский, Липецк, Моско, Угарман, Рязань да Ульяновск кундем-влак пурат. Посылке дене простынь, наволочке, пододеальникым, шовын-порошокым колташ лиеш. Посылкым колтымо годым ик тӱҥ йодмаш уло: вургем да ате-влак у лийшаш улыт, заводышто ыштен лукмо пакетышыте. Палдарена, посылкым колтымо дене Марий кундемыште 257 почто кыл пашам ышта.
Кусарыше да поэт-влак Финляндийышке унала каят. 26 гыч 28 август марте Финляндийысе Оулу олаште финн-угор писатель-влакын 11-ше Тӱнямбал конгрессышт лиеш. Тудым эртарашлан Кастрен ушем оксам ойырен. Тений лончылышашлык тӱҥ йодышлан кусарыме литературым шотлат. Тидын шотышто ынде 1997 ий гыч посна программе пашам ышта. Тудын дене келшышын, финн-угор тӱшкаш пурышо йылме гыч кусарыме сылнымутан пашалан лӱмын грантым ойырат. Тачысе кече марте кусарыше ден усталык коллектив-влаклан чылаже 140 грантым пуэныт. Марий Эл гыч Финляндийышке кусарыше-писатель-влак Зоя Дудина, Юрий Соловьев, Светлана Григорьева, Альберт Васильев ден Альбертина Иванова каят. Палдарена, икымше гана финн-угор писатель-влак тӱнямбал конргессыш 1991 ийыште погыненыт. А 10-шо тыгай конгресс Йошкар-Олаште эртен. Тунам финн-угор серызе-влак тӱҥалше самырык литератор-влакын пашаштым каҥашеныт.
«Сымыкытыш – тиде куан», - тыге манеш самырык сӱретче Инга Штань. Кызыт Республикысе тӱс сымыкытыш тоштерыште петербургысо сӱретчын 20 пашажым ончаш темлат. Ончер «Венец лета» маналтеш. Сӱретче радынаштыже йырваш улшо пӱртӱсын ужашыжым ончыкташ вашка. Чиям моштен кучылтмо дене йываш улшын сӧраллышым да куанжым ончыкта. Палдарена, Инга Шталь 1978 ийыште Воронеж олаште шочын. Йошкар-Оласе сымыктыш училищым «сӱретче-педагог» специальность дене тунем лектын. Тылеч вара Санкт-Петербургысо И.Е.Репин лӱмеш институтым. Кызыт усталык пашажым академик Вера Мыльникован мастерскойыштыжо шуара.
Таче Лас-Вегасыште Сандалыкын эн мотор ӱдырамашым ойырат. Конурсышко чылажге 83 ӱдырым ойыреныт. Мемнан элын чапшым 18 ияш Ирина Антоненко арала. Тудо Екатеринбург ола гыч. Конкурсышто сеҥыше ончыкыжым «Мисс Вселенная» ушем дене кылым кучаш тӱҥалеш. Тыгак тунемашлан грантым пуат.
Школлаште икымше сентябрьыште ойлышашлык темым каҥашеныт. Россий Федераций туныктыш министерство 1 сентябрьыште тунемме кечым правам аралыме йодышлан пӧлеклаш темлен, а республикысе министерстве – марий кундем нерген. Вет тений 90 ияш лӱмгечым палемдаш тӱҥалына. Оласе туныктыш виктемын палдарымыже почеш, 1 сентябрьыште тӱшка погынымашке правам аралыше органла гыч мият. Садлан правам палыме да аралыме йодышлан жапым ойырат. А 90 ияш лӱмгече темылан тунемше-влакым экскурсий дене тоштерлашке коштыкташ тӱҥалыт.
Аня Левагина
Октябрь тылзыште у агрокомплексым пашаш колташ палемдат. Ты комплексым Советский районышто чоҥат. Тушкыжо эртыше кечылаште Леонид Маркелов миен коштын. Лишыл жапыште Даний гыч сӧснам кондышаш улыт. Комплексыште 30 тӱжем утла сӧснам ашнаш палемдат. А кызыт чоҥымо пашам мучашлат да комбикормам ямдылат. Леонид Маркеловын палемдымыже почеш, кундемыште у компекс-влакым чоҥымо у паша вер лекме дене кылдалтеш, тыгак у йӧн дене пайдаланен кундемын вияҥмашыжым палемда.
Маристат переписной кампанийым эртарашлан пашам шуктышо-влакым туныкташ тӱҥалеш. Тидыжым тачысе кече гыч тӱҥалын 3 кече жапыште эртара. Специалист-влак лекцийым лудыт, переписьлан ямдылыме документ-влакым кузе чын возаш туныктат да лекше йодышлан умылтарыме пашам кузе эртарымым лончылат. Тунеммашым эртарымек, переписьым эртарыше специалист-влаклан тестированийым эртарат. Ямде улмышытым тергат.
Прокуратур пашаеҥ-влак сад-пакчалаште «шолыштмаш» статья дене Василий Лебедевым титаклат. Тудо Медведево районысо «Малиновка» да «Дружба» садлаште осал пашам шуктен. Лебедев кодшо ийын октябрь гыч декабрь марте сад-пакчаласе пӧртлашке, левашлашке пурен. 7 верышке пурымыжым падеменыт. Тидыжым Медведево прокуратур пашаеҥ-влак пеҥгыдемденыт. Утларакшым кӱртньӧ ӱзгар-влакым поген, тыгак кочкышымат коден огыл да вургемымат налын. Кӱртньым оксалан сдатлен. Титакан улмыжым пеҥгыдемдыме, эрык деч посна 3 ийлан кодаш мучашмутым лукмо.
Колым кучашат эрежак огеш лий, тӧртык (закон) ончылно мутым кучаш логалеш. Тений кеҥежым 11 июньышто Пуялка эҥерыште пӧръеҥ тӧртыкдымын колым кучен. Тиде жап мӧртньӧ кышкымашлан шотлалтын. Садлан криминал пашам тарватыме. Пӧръеҥ титакан улмыжо нерген шкежат ойла. Ынде тудлан 180 шагат тӱшка пашам ышташ логалеш. Пашам лончылымо дене пӧръеҥ деч вапшым да резина пушым поген налыныт да ок кӱлыкшкӧ луктыныт.
22 августышто Угарман кундемыште Тонкино районышто регионгокласе йоча муро «Ший оҥгыр» конкурс эртен. Чот почеш тений нылымше гана. Тушко марий эстрада мурым йоҥгалтарыме дене 7 гыч 18 ий марте йоча-влак чумыргеныт. Тиде Угарман кундемын 3 районжо, Нижний Новгород ола гыч да тыгак Марий кундем гыч участник-влак лийыныт. Дуэт дене мурымаш, калык мурым йоҥгалтарымаш, тыгак кусарыме йоча муро да, мутат уке, марий композитор-влакын мурыштым конкурсышто шергылтареныт. Марий кундем гыч Даниил Кораблёв, Юлита Зуевас, Саша Степанова, Эрнест да Эльза Александровмыт да коллектив вуйлатыше Наташа Пушкина миеныт. Марий Эл республик гыч самырык мурызо-влак тӱрлӧ номинацийыште, ийготым шотыш налын, 1-ше степенян диплом дене палемдалтыныт. Гран-прим Угарман кундем гыч участницылан Маша Охотниковалан пуэныт. Тудо «Рвезе каен Ленинградыш» мурым йоҥгалтарен. Каласыман, тыгай мероприятий-влак йоча-влаклан марий мурын ямжым, куатшым аклаш туныктат. «Марий йоча муро» тема шонаш таратыше йодыш-влакым тарвата. Ты йодыш-влаклан вашмутым, ак шомакым «Марий Эл Радион» эфирышкыже колыштын кертыда. Тыгак йодыш, темлымаш дене ушнаш кумыл уло гын, 8 917 719 0000 смс-форумышко возыза але 63-04-66 телефон дене йынгыртен кертыда. Программе эфирышке эрла 15 шагатлан лектеш.
Пӱртӱсым аралыше-влак деч увер. Израильыште пӱртӱсым аралыше-влак таче «Шоҥшо» операцийым эртарат. Нуно шоҥшылан кочкаш пукшат да чотыштым шотлат. Тыгай пашам шуктымо кугыжаныш парк кумдыкышто шоҥшо ешым аралыме дене кылдалтеш. Вет тачысе кечылан парклаште водовычыраҥге, шыҥшале, тыгак шоҥшо-влакын чотышт шагалемеш. Тидыже саскан пушеҥгым арален кодаш тыршыме дене аяртыме пашам шуктымо дене кылдалтеш.
Россий ял озанлык министерстве эҥекыш логалме кугыт дене палдара. Шокшо да кукшо игече шогымо дене элна 33 миллиард наре теҥге эҥгекыш логалын. Тидын нерген Санкт-Петербургытшо эртыше «Агрорусь-2010» ончер-ярминга годым ял озанлык министр Александр Петриков каласен. Эҥгекыш логалме окса кугытым 16 тӱжем озанлыкын шыже тургым пашажым иктешлен ыштеныт. Министрын ойлымыжо почеш, шокшо игече ӱдымӧ 11 миллион гектар кумдыкышто шурным когартен. Тачысе кечылан Россий мучко коштыде гыч посна 40 утла миллион тонн шурным погымо.
Оператив пашам шуктышо специалист-влак эртыше суткаште каналтеныт. МЧСын дежурный частьышкыже чрезвычайный ситуаций, тул азап, туткар лийме нерген увер пурен огыл. Марий кундемыште чодыра тул азап шарлымым да йӱлымым чареныт. Иктешлымашым авиалесохранын тергымашке лекмыж деч вара ыштме. Но чодыраште шикшештме вер улмым палемдат. Тидыже 50 наре гектар кумдыкым авалта. Тачысе кечылан МЧСын ямдылыме статистикыжым ончалын каласаш лиеш: идалык тӱҥалытыш гыч кундемна мучко озанлыкыште 656 тул азап лийын, пожар годым 53 еҥ колен. Нунын коклаште 1 йоча. Кап-кыл когаргыме дене 34 еҥ эмганен. Тул азап деч эҥгек кугыт 36 миллион 410 тӱжем теҥгешке шуын. Тыгак 421 чодырасе пожар лиймым палемдат. Тул дене 55 446 гектар наре чодыра кумдык авалтын. Тыгак статистикым ончалын каласаш лиеш, вӱдыш пурен каен колшо-влакын чотышт 51 еҥышке шуын.
Тул азап годым эҥгекыш логалше-влаклан полышым почто гочат колташ лиеш. Тидын годым тарифлан тӱлыман огыл. Тыгай регион коклашке Мордовий, Воронеж, Белгород, Владимирский, Липецк, Моско, Угарман, Рязань да Ульяновск кундем-влак пурат. Посылке дене простынь, наволочке, пододеальникым, шовын-порошокым колташ лиеш. Посылкым колтымо годым ик тӱҥ йодмаш уло: вургем да ате-влак у лийшаш улыт, заводышто ыштен лукмо пакетышыте. Палдарена, посылкым колтымо дене Марий кундемыште 257 почто кыл пашам ышта.
Кусарыше да поэт-влак Финляндийышке унала каят. 26 гыч 28 август марте Финляндийысе Оулу олаште финн-угор писатель-влакын 11-ше Тӱнямбал конгрессышт лиеш. Тудым эртарашлан Кастрен ушем оксам ойырен. Тений лончылышашлык тӱҥ йодышлан кусарыме литературым шотлат. Тидын шотышто ынде 1997 ий гыч посна программе пашам ышта. Тудын дене келшышын, финн-угор тӱшкаш пурышо йылме гыч кусарыме сылнымутан пашалан лӱмын грантым ойырат. Тачысе кече марте кусарыше ден усталык коллектив-влаклан чылаже 140 грантым пуэныт. Марий Эл гыч Финляндийышке кусарыше-писатель-влак Зоя Дудина, Юрий Соловьев, Светлана Григорьева, Альберт Васильев ден Альбертина Иванова каят. Палдарена, икымше гана финн-угор писатель-влак тӱнямбал конргессыш 1991 ийыште погыненыт. А 10-шо тыгай конгресс Йошкар-Олаште эртен. Тунам финн-угор серызе-влак тӱҥалше самырык литератор-влакын пашаштым каҥашеныт.
«Сымыкытыш – тиде куан», - тыге манеш самырык сӱретче Инга Штань. Кызыт Республикысе тӱс сымыкытыш тоштерыште петербургысо сӱретчын 20 пашажым ончаш темлат. Ончер «Венец лета» маналтеш. Сӱретче радынаштыже йырваш улшо пӱртӱсын ужашыжым ончыкташ вашка. Чиям моштен кучылтмо дене йываш улшын сӧраллышым да куанжым ончыкта. Палдарена, Инга Шталь 1978 ийыште Воронеж олаште шочын. Йошкар-Оласе сымыктыш училищым «сӱретче-педагог» специальность дене тунем лектын. Тылеч вара Санкт-Петербургысо И.Е.Репин лӱмеш институтым. Кызыт усталык пашажым академик Вера Мыльникован мастерскойыштыжо шуара.
Таче Лас-Вегасыште Сандалыкын эн мотор ӱдырамашым ойырат. Конурсышко чылажге 83 ӱдырым ойыреныт. Мемнан элын чапшым 18 ияш Ирина Антоненко арала. Тудо Екатеринбург ола гыч. Конкурсышто сеҥыше ончыкыжым «Мисс Вселенная» ушем дене кылым кучаш тӱҥалеш. Тыгак тунемашлан грантым пуат.
Школлаште икымше сентябрьыште ойлышашлык темым каҥашеныт. Россий Федераций туныктыш министерство 1 сентябрьыште тунемме кечым правам аралыме йодышлан пӧлеклаш темлен, а республикысе министерстве – марий кундем нерген. Вет тений 90 ияш лӱмгечым палемдаш тӱҥалына. Оласе туныктыш виктемын палдарымыже почеш, 1 сентябрьыште тӱшка погынымашке правам аралыше органла гыч мият. Садлан правам палыме да аралыме йодышлан жапым ойырат. А 90 ияш лӱмгече темылан тунемше-влакым экскурсий дене тоштерлашке коштыкташ тӱҥалыт.
Аня Левагина
